महाराष्ट्रातील लाखो भक्तांचे श्रद्धास्थान असलेली आषाढी एकादशी ही केवळ उपवासाचा दिवस नसून, ती एक आध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक वारीचा महाउत्सव आहे. या दिवशी पंढरपूरच्या विठोबा म्हणजेच पांडुरंगाच्या दर्शनासाठी लाखो वारकरी पंढरपूरकडे निघतात — हे दृश्य म्हणजे भक्ती, सहिष्णुता आणि समर्पणाचे प्रतीक आहे.
🚩 वारीची सुरुवात – ‘दिंडी’ परंपरेचा उगम
वारीची परंपरा संत ज्ञानेश्वर माऊली आणि संत तुकाराम महाराजांपासून सुरू झाल्याचे मानले जाते. अलंदी (ज्ञानेश्वर माऊलींचे स्थान) आणि देहू (तुकाराम महाराजांचे जन्मस्थान) येथून पालख्या निघतात. या पालख्या म्हणजेच दिंड्या, ज्या टाळ-मृदंग, भजन, अभंग आणि भगव्या पताकांच्या साथीनं पंढरपूरच्या दिशेनं प्रस्थान करतात.
दिंडी म्हणजे केवळ रांगेने चालणारे भक्त नव्हेत, ती आहे संघटीत भक्तीची चालती-फिरती संगमरवरी मूर्ती!
🛕 पंढरपूर – वारकऱ्यांचे वैकुंठ
पंढरपूर हे भीमा नदीच्या तीरावर वसलेले तीर्थक्षेत्र असून, येथे असलेले विठोबा-रुक्मिणीचे मंदीर वारकऱ्यांचं परम लक्ष्य असतं. कार्तिकी एकादशी आणि आषाढी एकादशी या दोन वेळी येथे भव्य यात्रा भरते. आषाढी वारीला पंढरपूरमध्ये एक कोटीहून अधिक भक्त हजेरी लावतात.
📅 वारीचे नियोजन आणि दैनंदिन शिस्त
वारी ही एक सुसंगठित शिस्तबद्ध यात्रा असते. प्रत्येक दिंडीमध्ये एक दिंडीप्रमुख, वैद्य, स्वयंपाकी, सेवेकरी, आणि स्त्री-पुरुष भक्त असतात.
- दिवसाची सुरुवात होते काकड आरती, हरिपाठ आणि भजनाने
- मग चाल सुरू होते
- दुपारी विश्रांती आणि सायंकाळी अभंग गायन, प्रवचन, कीर्तन
स्वच्छता, संयम, आणि सामंजस्य ही वारीची खरी ओळख आहे.
🌍 प्रमुख दिंड्या आणि त्यांचे योगदान
- अलंदीची पालखी (ज्ञानेश्वर माऊली)
- देहूची पालखी (तुकाराम महाराज)
- सासवड, विठलवाडी, उरुळी कांचन, लोणीकंद यासारख्या अनेक गावांमधून दिंड्या निघतात
- काही दिंड्या आरोग्य शिबिर, वृक्षारोपण, जनजागृती यांसारखे सामाजिक उपक्रमही करतात
🙏 वारकरी संप्रदायाचे खरे सौंदर्य
वारी म्हणजे भक्तीची जागृती, शुद्धता, त्याग, आणि सामाजिक समतेचा महान आदर्श. कोणतेही उच्च-नीच, जात-पात न मानता सर्वांनी एकत्र येऊन केलेली प्रभुप्रेमाची यात्रा म्हणजे वारी.
“विठ्ठल विठ्ठल जय हरि विठ्ठल!” हा मंत्र मनात ठेवून आपणही या वारकरी परंपरेचा अभिमान बाळगूया.